ΔΕΡΒΙΤΣΑΝΗ: ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ - ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Η Δερβητσάνη στις μέρες μας

 Η Δερβι(η)τσάνη είναι κτισμένη στους πρόποδες του Πλατοβουνίου και συγκεκριμένα στα Ακροκεραύνια όρη. Ανατολικά συνορεύει με το Λιμπόχοβο (όρη Νεμέρτσκα) και απ’ τα δεξιά της γειτονεύει με το μουσουλμανικό χωριό Λαζαράτι[1], ενώ απ’ τα αριστερά με το ελληνικό χωριό της Καλογοραντζής.  Επίσης απ’ την πόλη του Αργυροκάστρου απέχει γύρω στα επτά χιλιόμετρα.                                                 
Το χωριό προβάλει αμφιθεατρικά απ’ την κεντρική οδό (χωρισμένο από δύο μεγάλες χαράδρες, οι οποίες ονομάζονται Μεγαλάκος και Σαραντινός[2]) σε τρεις συνοικίες: Την Παλιουριά, το Μεσοχώρι και τη Σπανθιά.  
                                   
Σε σχέση με τα υπόλοιπα  χωριά της Δρόπολης, η Δερβητσάνη είναι μέχρι σήμερα το μεγαλύτερο, όσων αφορά την έκταση, τις οικίες αλλά και την πληθυσμιακή κατάσταση. Η διάταξη των κτιρίων στη γενικότητα ξεκινώντας από τα πολύ παλιά χρόνια ήταν[3] η ίδια με τον υπόλοιπων χωριών της Ηπείρου κατά την Περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Δηλαδή, κοντά στο κέντρο του χωριού η εκκλησία, μετά το σχολείο, το κοιμητήριο, το δημαρχείο και το καφενείο. 
Οι αναφορές σχετικά με το χωριό μας είναι πολλές. Από τα πρώτα χρόνια ύπαρξης ζωής στον τόπο μας, η Δερβητσάνη αναφέρεται με το όνομα «Κουκούλια» και ήταν κτισμένη στα ορεινά του σημερινού χωριού πλάι στο παρεκκλήσι της «Ζωοδόχου Πηγής» (Παναγιάς). 

Άποψη απ' τα συντρίμμια της "Κουκούλιας"

Η αιτία ερημώσεως σύμφωνα με τον Γ. Παπαδόπουλο ήταν οι καταστροφές που προκάλεσε ο στρατός του Λευκίου Αιμιλίου Πάυλου, γύρω στο 167 μΧ. Άλλη αναφορά στο χωριό μας κάνει και ο Νικόλαος Γ. Μυστακίδης στο ημερολόγιο του 1904: «Ηπειρωτικός Αστήρ». Γράφει τα εξής: «Δερβητσάνη, το μεγαλύτερον της Δροπόλεως χωρίων, όπερ είς αρχαιοτέραν εποχήν έκειτο πλησίον είς την Μονήν Ασωμάτων[4] και εκαλείτο Κουκούλια».                               
Αργότερα, μετά τις Ρωμαϊκές επιδρομές κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η Δερβητσάνη αναφέρεται με το όνομα «Δέρβη». Ο Γ. Παπαδόπουλος κάνει αναφορά στη Δέρβη της Μικράς Ασίας, (Πράξεις των Αποστόλων Καινή Διαθήκη). Όμως δεν έχει γίνει σχετική έρευνα για κάποια σχέση μας με τη συγκεκριμένη περιοχή.
Ο Ιωάννης Λαμπρίδης στο βιβλίο «Ηπειρωτικά αγαθοεργήματα και άλλα δημοσιεύματα Α» (1839-1891), μέρος Ζ’-ΣΤ’ γράφει ότι επί βασιλείας Αλεξίου Α’ Κομνηνού, όλα τα χωριά τα οποία επιτήρησαν από άποψη συνθηκών διαβίωσης εκπρόσωποι του  Βυζαντίου. Μεταξύ αυτών αναφέρετε και το χωριό μας, με την ονομασία Δέρβη. 
«Εις την Δέρβην το ναό των Ασωμάτων με ζευγάρια[5]πέντε…..Ο δε Βασιλεύες Αλέξιος Α’ ο Κομνηνός (1081-1118 μετά Χριστόν)». Επίσης  ο Αθανάσιος Πετρίδης στο περιοδίκό «Νεοελληνικά Ανάλεκτα» γράφει: «Χρονικόν Δρυοπίδος: Δέρβη. Νυν Λεγομένη Δερβητσιάνη, χωρίων πλησίον του Αργυροκάστρου, σώζεται δ’ εν αυτώ, εν καλή καταστάσει, Μοναστήριον των Ασωμάτων, Βυζαντινής αρχιτεκτονικής.» Αυτές έιναι κάποιες από τις σημαντικότερες αναφορές σε διάφορες χρονικές περιόδους για τον τόπο μας. Σε μετέπειτα δημοσιεύσεις θα ναφερθούμε εκτενέστερα στον πληθυσμό και στους πρώτους κατοίκους της Δερβητσάνης.                  

---

[1] ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ: Η ΔΡΥΪΝΟΥΠΟΛΗ ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ 1400-1870 ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΕΝ ΣΥΝΤΟΜΙΑ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΑΖΑΡΑΤΑΙΣ.

[2] ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΓΑΛΑΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΑΡΑΝΤΙΝΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΧΕΙΜΩΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΟΙ ΧΕΙΜΑΡΡΟΙ.

[3] ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΣΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ ΣΤΗ  ΔΕΡΒΗΤΣΑΝΗ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΙΑ ΣΥΓΧΗΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΠΑΛΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΙΝΟΥΡΙΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ. ΑΠΟ ΤΗ ΜΙΑ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΠΕΤΡΟΚΤΙΣΤΑ ΣΠΙΤΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΟΛΥΟΡΟΦΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΠΝΙΓΜΕΝΕΣ ΣΤΟ ΤΣΙΜΕΝΤΟ.

[4] Η ΜΟΝΗ ΑΣΩΜΑΤΩΝ ΕΙΝΑΙ Η ΓΝΩΣΤΗ ΜΟΝΗ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ.

[5] ΕΝΝΟΕΙ ΤΑ ΖΩΑ ΓΙΑ ΤΟ ΑΛΕΤΡΙ.

πηγές:  Νικόλαος Μυστακίδης : "Ηπειρωτικός Αστηρ", (1904)

             Α. Πετρίδου: "Χρονικόν Δρυοπίδος" Νεοελληνικά Ανάλεκτα Παρνασσού τόμος Α', μέρος Β' (1871)

             Γεώργιος  Χ. Παπαδόπουλος "Η Δερβητσάνη της Κάτω Δροπόλεως Αργυροκάστρου (1978)